Бүгін Visa компаниясы Шығыс және Оңтүстік-Шығыс Еуропадағы, Орталық Азиядағы және Кавказдағы Әйелдер көшбасшылығы мен кәсіпкерлігін зерттеудің нәтижелерін жариялады, ол осы аймаққа мамандандырылған бизнес пен қауымдастықтарды дамытуға арналған беделді платформа болып табылатын Emerging Europe, She’s Next бастамасы аясында жүзеге асырылды.
Ауқымды зерттеу 11 елдегі 2000 бизнес иелерінің немесе өзін-өзі жұмыспен қамтыған әйелдердің, соның ішінде Қазақстандағы 75 терең сұхбат пен фокус-топтардағы жұмыстардың онлайн-сауалнамасын қамтыды. Нәтижелер аймақтағы орташа әйел кәсіпкерінің егжей-тегжейлі портретін жасауға және мүдделі тұлғаларға әйелдердің мансап барысында кездесетін қиындықтары мен мәселелерін түсінуге мүмкіндік береді.
«Сауалнамаға қатысқандардың бірі атап өткендей, әйелдерге қаражат тарту қиынырақ. Кремний алқабында қиындық бар. Оның елінде, Арменияда да қиын. Қаражат тарту – бұл әйел кәсіпкерлердің алдында тұрған көптеген мәселелердің бірі ғана», — деп түсіндірді Emerging Europe негізін қалаушы серіктес Эндрю Врубель.
— Бұл зерттеуде біз әйелдер кәсіпкерлігін мүмкіндігінше терең зерттеуге және әйелдер құрған бизнес пен стартаптарға әсер етуі мүмкін барлық ықтимал кедергілерді анықтауға тырыстық. Біз сондай-ақ кәсіпкерлердің қажеттіліктерін зерттеп, олардың мүмкіндіктерін кеңейтетін және әйелдер бизнесінің халықаралық деңгейде өркендеуіне және дамуына көмектесетін шешімдер тапқымыз келді». Жалпы алғанда, Шығыс және Оңтүстік-Шығыс Еуропадағы, Орталық Азиядағы және Кавказдағы әйелдерге тиесілі Бизнестің көпшілігі (84%) тек өз мемлекеттерінің аумағында тауарлар мен қызметтерді ұсынады, бірақ әйел кәсіпкерлер шетелде бизнес жүргізуді үйренуге мүдделі. Әйелдер бизнесі дамыған жетекші салалар – сұлулық пен денсаулық (17%), бөлшек сауда (12%), ауыл шаруашылығы және азық-түлік (12%), білім (8%), PR және маркетинг (7%). Кәсіпкерлердің үштен екісі сыртқы қаржыландыруды тартпайды, ал төрттен үшінде жалдамалы жұмысшылар жоқ. Аймақтағы әйелдерге тиесілі бизнестің шамамен 35%-ы 1000 доллардан аз инвестициямен құрылған. Тек әрбір оныншы әйел кәсіпкердің 5-тен астам қызметкері бар.
«She’ s Next бастамасы 2019 жылы енгізілгеннен бері оның мақсаты әйел көшбасшылар мен жергілікті қауымдастықтардың мүмкіндіктерін кеңейту және олардың дамуына көмектесу болды» – деп атап өтті Вера Платонова, 17 елдегі Visa компаниясының аға вице-президенті және аймақтық даму директоры. — Сондықтан Visa үшін бұл бастама жұмыс істейтін елдердегі әйел кәсіпкерлерінің ерекше қажеттіліктері мен мәселелерін зерттеу өте маңызды. Біз Қазақстанның, Шығыс және Оңтүстік-Шығыс Еуропаның, Орталық Азия мен Кавказдың бүкіл өңірінің әйел-көшбасшылары біртіндеп электрондық коммерцияға көшіп, ыңғайлы және сенімді цифрлық төлемдерді пайдаланатынына қуаныштымыз. Біз зерттеу нәтижелерін аймақтағы гендерлік инклюзияны кеңейтуге ықпал ететін көптеген бастамаларды одан әрі жүзеге асыру үшін пайдаланамыз».
Негізгі тұжырымдар
- Әйелдер кәсіби және қаржылық тәуелсіздікке ұмтылады. Әйелдердің өз кәсібін ашуға мотивациясының негізгі көздері табысын арттыруға деген ұмтылыс (50%), өз-өзіне жұмыс істеуге ұмтылу (31%) және арманының орындалуы (21%) болып табылады. Қазақстандағы әйел кәсіпкерлерге негізгі мотивация болып кірістің көлемін арттыру (47%) саналады.
- Кәсіпкер әйелдерді бизнес пен жеке өмір бірдей дерлік алаңдатады. Сауалнамаға қатысқандар бизнесінің сәтсіздікке ұшырауынан (29%), қаржылық жағдайының нашарлауынан (27%) және отбасы мен балаларын тастап кетуден (25%) алаңдайтынын айтты. Қазақстандағы әйелдерді негізінен жұмыс пен демалыс арасындағы тепе-теңдіктің болмауы (26%) алаңдатады.
- Әйелдер бизнесі бәсекелестік пен қаржыландыру мәселелерінен зардап шегеді. Әйел кәсіпкерлер көбінесе жоғары бәсекелестік (40%), қаржыны тарту (32%) және қолайсыз бизнес жағдайлары (31%) сияқты қиындықтарға тап болады. Қазақстандағы әйел респонденттер өз елінде бизнесті ашу және жүргізу кезіндегі ең үлкен мәселелер жоғары бәсекелестік (49,7%) және қаржыны тарту (30%) болып табылатынын атап өтті.
- Әйел кәсіпкерлер интернетте бизнес жүргізуді үйренгісі келеді. Сауалнамаға қатысқандардың үйренгісі келетін негізгі дағдылар – қосымша қаржыландыру стратегиялары (47%), цифрлық маркетинг және әлеуметтік медиа (37%), электрондық коммерция (24%) және бизнесті халықаралық деңгейде кеңейту (21%). Қазақстанда ең танымал дағдылар қосымша қаржыландыру алу стратегиялары (50,7%) және цифрлық маркетинг және әлеуметтік желілерді жүргізу (39,3%) болып табылады.
- 5. Әйелдерге тиесілі кәсіпорындар қызметкерлер мен жеткізушілерге қолма-қол ақша төлейді, бірақ әдетте тұтынушылар үшін POS терминалдарын орнатады. Кәсіпкер әйелдердің 42% қызметкерлері мен жеткізушілеріне қолма-қол ақша төлесе, тек 37% ғана картамен төлеуді жөн көреді. Қазақстан үшін бұл көрсеткіштер 36% құрайды. Дегенмен, тұтынушылар арасында электронды төлемдер әлдеқайда танымал: респонденттердің 37% тауарлары мен қызметтері үшін көбінесе картамен төлейтінін атап өтті, ал 42% өз клиенттеріне картамен төлеуді қалайтынын айтты. Салыстырмалы түрде алғанда, іскер әйелдердің 35% өз клиенттерінің қолма-қол ақшамен төлеуге бейім екенін айтса, тек 28% ғана клиенттердің қолма-қол ақшаны пайдалануын қалайды. Қазақстанда қолма-қол карталық төлемдер басым.
- Visa және Emerging Europe серіктестігінің келесі кезеңі, оның өршіл мақсаты болып бүкіл аймақтағы кәсіпкерлерді She’s Next қауымдастығы шеңберінде біріктіріп, оларға байланыс жасауға, тәлімгерлік, тәжірибе алмасу, сондай-ақ бизнес-қызметтің көкжиегін кеңейту үшін арнайы платформа ұсыну.